Μουσείο Ανατομίας

Το Μουσείο Ανατομίας της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών ιδρύθηκε το 1877 από τον καθηγητή Δαμιανό Γεωργίου Ντράσκα, μακεδονικής καταγωγής, σε ένα μικρό παλιό κτίριο, το οποίο είχε ένα δωμάτιο μόνο για δύο ανατομικές τράπεζες. Ο μεγάλος ευεργέτης Γεώργιος Σίνας, το 1833, δώρισε στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών έναν σκελετό και σειρά ξηρών κρανίων ενηλίκων, ενώ ο Γεώργιος Μανούσης δώρισε ένα οπτικό μικροσκόπιο. 

Εικόνα 1 A: Το Μουσείο Ανατομίας της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών όπως ιδρύθηκε το 1902 και B, C, D. απόψεις από τα σημερινά εκθέματα (2012)

Ο Βασιλιάς Όθωνας παραχώρησε τους περίφημους ανατομικούς χάρτες των Weber και Mascagni. Ο καθηγητής Γεωργίου ίδρυσε το «Ανατομικό Ταμείο» και συνέλεξε διάφορα χειρουργικά εργαλεία και ανατομικούς χάρτες από το εξωτερικό. Η σπανιότητα του πτωματικού υλικού ανάγκασε τον Γεωργίου να δημιουργήσει ο ίδιος ξηρά παρασκευάσματα, εγχύοντας στο αγγειακό σύστημα χρωματιστό μείγμα από κερί, ζωικό λίπος και φυτικές ρητίνες. Η αφυδάτωση του σώματος επιτυγχανόταν με εμβάπτισή του σε διάλυμα αιθυλικής αλκοόλης και πέρασμα με βερνίκι. 

Εικόνα 2 A, B Πτωματικά παρασκευάσματα της καρδιάς και D, E. της άκρας χείρας C. Περίπτωση ακρανίας σε παρασκεύασμα από τερατολογική συλλογή G. Διπλασιασμός της κεφαλής σε αρνί 

Κατά το ακαδημαϊκό έτος 1872-1873, ο καθηγητής Γεωργίου έλαβε από το Παρίσι ανατομικά μοντέλα φιλοτεχνημένα από τον Louis Auzoux και το 1883 το Πανεπιστήμιο αγόρασε την περίφημη συλλογή του Κωνσταντίνου Βαλσαμάκη καθηγητή της Ιονίου Ακαδημίας. Η συλλογή Βαλσαμάκη, είναι μια σπάνια συλλογή ξύλινων μοντέλων των οστών  από τον ανατόμο Felice Fontana (1730-1805) από τη Φλωρεντία. Τα περιεχόμενα της συλλογής Βαλσαμάκη είναι: Μινιατούρες ξύλινων αγαλμάτων που απεικονίζουν ανθρώπινους μυς, ξύλινα γλυπτά οστών, ξύλινα κρανία ενηλίκων και ανηλίκων, αναπαραστάσεις σπονδύλων και νωτιαίου μυελού δημιουργημένες με κερί, γύψο και εκμαγεία από λινάρι. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι ένα κέρινο μοντέλο, αγνώστου καλλιτέχνη που αναπαριστά το γυναικείο ουρογεννητικό σύστημα (οπισθοπεριτοναϊκή απεικόνιση και απεικόνιση των εσωτερικών και εξωτερικών γεννητικών οργάνων, με ένα τμήμα της εγκύου μήτρας). 

Εικόνα 3 A-D. Η συλλογή του Κωνσταντίνου Βαλσαμάκη E. Νεφρόλιθοι και ουρόλιθοι, δωρεά του καθηγητού ουρολογίας Αριστείδη Γιαννόπουλου 

Ο καθηγητής Λουκάς Παπαϊωάννου, το 1887, δημιούργησε λεπτομερή εμβρυολογική συλλογή. Ο Ρήγας Νικολαΐδης (1856-1928) και ο βοηθός του Καρζής παρασκεύασε ξηρά εκμαγεία των μυών, αγγεία και νεύρα των άνω και κάτω άκρων στην περιοχή της κεφαλής και του λαιμού. Ο Νικολαΐδης επίσης δημιούργησε απίθανα παρασκευάσματα του τριδύμου και του προσωπικού νεύρου. Ο Νικολαΐδης εμπλουτίζει το Μουσείο με ανατομικούς χάρτες (που απεικονίζουν την προέλευση και κατάφυση των μυών και την πορεία των νεύρων), με μία πλήρη εμβρυολογική συλλογή και κάποιες σημαντικές ανατομικές παραλλαγές, όπως η ανωμαλία της δεξιάς υποκλείδιας αρτηρίας, η ανωμαλία της έσω γναθιαίας αρτηρίας καθώς και ανωμαλίες του πλατύ ραχιαίου και δικέφαλου βραχιονίου μυός. Ο Γεώργιος Σκλαβούνος (1868-1954) χρησιμοποίησε την τεχνική της πυρογραφίας για την περιγραφή της πρόσφυσης των μυών στα οστά αναπαριστώντας τα καυτηριασμένα σημεία τα οποία ήταν τα σημεία προσκόλλησης των μυών. Ο καθηγητής Επαμεινώνδας Κατρίτσης οργάνωσε το Ανατομικό Μουσείο και το 1989, ο καθηγητής Βλάχος εμπλουτίζει το Μουσείο με παρασκευάσματα του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού. Το 1992 ο καθηγητής Νικόλαος Παπαδόπουλος (1992-2004) κατέταξε όλο το συλλεγμένο μουσειακό υλικό. Με δικές του ενέργειες το Μουσείο εκσυγχρονίστηκε και ανακαινίστηκε. Η γωνιά του διάσημου συγγραφέα, του ακαδημαϊκού Αντώνη Σαμαράκη δημιουργήθηκε μετά τη δωρεά του σώματός του στο Εργαστήριο Ανατομίας.

Εικόνα 4 A, B. Προπλάσματα του Louis Auzoux, C. Κέρινα μοντέλα από τον Felice Fontana E. πλαστικό μοντέλο του οφθαλμικού βολβού D. Παλαιά χειρουργικά εργαλεία  

Ο Καθηγητής Ουρολογίας Αριστείδης Γιαννόπουλος δώρισε μια σπάνια συλλογή με ουρόλιθους και νεφρόλιθους. Το 2010, ο νυν Διευθυντής του Εργαστηρίου Ανατομίας, καθηγητής Παναγιώτης Σκανδαλάκης ανακαίνισε το Μουσείο Ανατομίας. Σήμερα το Μουσείο περιλαμβάνει μια πλούσια συλλογή ξηρών φυσιολογικών οστών και ανώμαλα οστά (δυσπλαστικά, οστεοπορωτικά οστά, μερικώς ή πλήρως οστεοποιημένα στην περιοχή των συνδέσμων τους), ξηρά οστά με ανωμαλίες (εμβόλιμα οστά, οστεοποιήσεις συνδέσμων και κρανία με επικουρικά τρήματα), παρασκευάσματα μονιμοποιημένα με φορμαλδεΰδη ανθρώπινων ιστών ή ιστών ζώων. Κέρινα, ξύλινα και πλαστικά ανατομικά μοντέλα επίσης ανευρίσκονται. Διακόσια (200) ξηρά φυσιολογικά και παθολογικά κρανία της Καυκάσιας φυλής και 10 ξηρά φυσιολογικά κρανία ζώων επίσης εκτίθενται στον χώρο του Μουσείου. Ένα μεγάλο μέρος του Μουσείου περιλαμβάνει τομές εγκεφάλου, τμήματα εγκεφάλου και νωτιαίου μυελού κατάλληλα για τη σχολαστική μελέτη του κεντρικού νευρικού συστήματος (Κ.Ν.Σ). Εξαιρετικά εκθέματα είναι οι σκελετοί ενός γίγαντα, ενός αχονδροπλαστικού νάνου, ενός σκελετού με σοβαρή σκολίωση και άλλος ένας με πολλαπλές εξοστώσεις. Διατηρημένα εκθέματα (σε διάλυμα αιθυλικής αλκοόλης και φορμαλδεΰδης), αποξηραμένα παρασκευάσματα και παρασκευάσματα διατηρημένα με έγχυση με κερί ή άλλες ουσίες επαρκείς για την ανάδειξη της φλεβικής, αποχέτευσης, της αρτηριακής άρδευσης και του λεμφικού συστήματος. Επιπλέον, υπάρχει μια τερατολογική συλλογή με ανώμαλα έμβρυα με σχιστίες, καρδιακές δυσπλασίες και άλλες σοβαρές δομικές ανωμαλίες. Σε μια άλλη γωνιά του Ανατομικού Μουσείου υπάρχει πλούσια συλλογή παλαιών χειρουργικών εργαλείων και διάφορων μικροσκοπίων. Στο Μουσείο εκτίθενται επίσης παρασκευάσματα από διαφορετικά μέρη του ανθρώπινου σώματος (αυτιά, μύτη, γλώσσα, λάρυγγας, φάρυγγας, καρδιά, πνεύμονες, γυναικεία γεννητικά όργανα και το έμβρυο). Εν κατακλείδι, η ανατομική συλλογή περιλαμβάνει περισσότερα από 800 παρασκευάσματα. Περίπου 60 από αυτά αναδεικνύουν συγγενείς ανωμαλίες εμβρύων ανθρώπου και ζώων. Το Μουσείο αναμένεται να ανοίξει τις πόρτες του για το κοινό μέχρι το τέλος του Δεκέμβρη 2016.

Επικοινωνία

Διευθυντής: Καθηγητής Παναγιώτης Σκανδαλάκης, E-mail: skantakis[at]yahoo[dot]gr, 210-7462430

Υπεύθυνη Μουσείου και Επικοινωνίας: Επίκουρη Καθηγήτρια Μαρία Πιάγκου, 210-7462427, fax: 2107462398, E-mail: mapian[at]med.uoa[dot]gr

Διεύθυνση: Ιατρική Σχολή,  Μ. Ασίας 75 Γουδί,  11527 Αθήνα

Τηλέφωνο: 210-746 2304-5 

E-mail: paskan[at]med.uoa[dot]gr, mapian[at]med.uoa[dot]gr

Θέση στον χάρτη